In dit artikel
Zwerfafval
Zwerfafval is afval dat op straat, in de natuur of op andere openbare plekken terechtkomt in plaats van in de afvalbak of een recyclecontainer. Het is een groot milieuprobleem omdat het schadelijk is voor dieren, vervuiling veroorzaakt en vaak lang in het milieu blijft liggen. Ook in Nederland blijft zwerfafval een aanzienlijk probleem, ondanks recente verbeteringen. Jaarlijks belandt naar schatting ongeveer 50 miljoen kilo afval op straat of in de natuur.
Toch blijkt na onderzoek dat het de juiste kant op gaat. Zo geeft de landelijke zwerfafvalmonitor 2023 een daling aan in grof zwerfvuil ten opzichte van voorgaande jaren. De Hoeveelheid fijn zwerfafval is stabiel gebleven ten opzichte van 2022, maar ligt nog steeds hoger dan in 2021. Ook sinds de invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes in juli 2021 en op blikjes in april 2023, is er een significante vermindering van deze items in het zwerfafval waargenomen. In de eerste helft van 2024 werden gemiddeld 740 blikjes per meting gevonden, een daling van 64% ten opzichte van twee jaar eerder. Maar er valt nog veel te verbeteren met betrekking tot dit onderwerp.
Wat valt er onder zwerfafval?
We weten denk ik allemaal wel wat er onder “zwerfafval” valt, maar per definitie is dat: “Zwerfafval is afval dat door mensen bewust of onbewust wordt weggegooid of achtergelaten op plaatsen die daar niet voor bestemd zijn, zoals op straat, in de natuur, of in parken”
Zwerfafval kan alles omvattend zijn natuurlijk. Maar van het meeste wat men tegenkomt is het onder te verdelen in de volgende categorieën:
Veelvoorkomend zwerfafval
- Verpakkingsmateriaal: zoals plastic zakjes, snoepwikkels of chips zakken.
- Drankverpakkingen: zoals blikjes, plastic flesjes en glazen flessen.
- Papierafval: zoals kranten, tijdschriften en flyers.
- Roken gerelateerd afval: zoals sigarettenpeuken en sigarettenpakjes.
- Kauwgom: Dit kennen wij allemaal natuurlijk.
- Ballonnen en feestartikelen: confetti, ballonnenresten
- Textiel: weggegooide kledingstukken of mondkapjes
- Voedselresten: zoals bananenschillen en appelkroosjes.
- Grote stukken afval: zoals oude meubels, autobanden en elektrische apparaten.
Gevaarlijk zwerfafval
- Medicijnverpakkingen en naalden
- Schadelijke chemische resten, zoals verfblikken of olieflessen.
Het probleem van zwerfafval
Het probleem met zwerfafval is dat het in het milieu ter recht komt. Eenmaal daar heeft het negatieve gevolgen voor mens, dier en natuur. Plastics en andere materialen die niet biologisch afbreekbaar zijn kunnen tientallen jaren in het milieu blijven en de ecosystemen verstoren. De materialen die wel uit elkaar vallen doen dat langzaam door verloop van jaren en vergiftigen op die manier de omgeving.
Verder kunnen dieren erin verstrikt raken of verwarren het met voedsel en eten dit op, wat kan lijden tot stikken, verwonden of vergiftigen. Zwerfafval kan schadelijke stoffen bevatten, zoals zware metalen of gifstoffen die wanneer ze in contact komen met mensen gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken.
Wat kunnen wij doen aan zwerfafval?
En wie ruimt het op?
Dat is vaak het probleem met zwerfafval, niemand voelt zich er eigenaar van dus blijft het liggen. Meestal zijn lokale gemeenten verantwoordelijk voor het opruimen van zwerfafval in openbare ruimtes, zoals straten, parken en pleinen. Ze organiseren regelmatig opruimacties en zetten teams van vuilnisophalers in om afval te verzamelen en te verwijderen.
Ook zijn er organisaties die opruimacties uitvoeren en organiseren campagnes om het bewustzijn rond zwerfafval te vergroten. Deze organisaties werken vaak samen met gemeenten, scholen, bedrijven en vrijwilligers. Dit zijn organisaties zoals bijvoorbeeld “WeekVanDeAfvalHelden” en initiatief “Supporter van Schoon”.
Supporter van Schoon richt zich bijvoorbeeld op het voorkomen en opruimen van zwerfafval in Nederland. Het programma dat zij hanteren moedigt bedrijven, scholen en gemeentes aan om actief bij te dragen aan een schone leefomgeving. Dit doen ze door het organiseren van opruimacties, het ontwikkelen van bewustwording campagnes en het aanbieden van educatiematerialen. Een bekend evenement is de jaarlijkse Landelijke Opschoondag. Hierbij worden burgers aangemoedigd om gezamenlijk hun buurt schoon te maken. Daarnaast biedt Supporter van Schoon diverse zwerfafvalaanpakken voor specifieke gebieden, zoals winkelgebieden en bedrijventerreinen. Op hun website kunnen deelnemers acties registeren en zien wie er in hun omgeving actief zijn door middel van een handige kaart waar alle opruimacties door heel Nederland op te vinden zijn en waar je je kunt inschrijven. Het doel is om samen te werken aan een 100% zwerfafvalvrij Nederland.
Spreek dit initiatief jouw aan? Ga dan naar de website van Supporter van Schoon en meld jezelf aan of doe mee met een van de opruimacties.
Wat kun jij direct doen?
Naast je aanmelden bij initiatieven zoals Supporter van Schoon zijn er ook dingen die je direct zelf kunt doen:
Zelf kun je ook erg veel doen. Het eerste is natuurlijk voorkomen, neem herbruikbare tassen en bakjes mee om afval te verminderen. Gooi je afval altijd in een prullenbak of neem het mee naar huis als je geen prullenbak kunt vinden. En vermijd wegwerpverpakkingen en kies voor duurzame alternatieven.
Het tweede wat je kunt doen is opruimen, raap afval op als je het ziet, zelfs als het niet van jou is. Doe mee aan opruimacties of organiseer er zelf een in jouw buurt. Ook kun je anderen motiveren om ook afval op te ruimen, bijvoorbeeld door er een spel van te maken met kinderen. Ook is het erg belangrijk dat je jouw eigen spullen verantwoordelijk afvoert zodat de grondstoffen wellicht gerecycled kunnen worden. Op deze website kun je gemakkelijk een aanvraag plaatsen en in contact komen met professionele afvalophalers.
De derde “last but not least” is bewustwording vergroten, spreek anderen vriendelijk aan als ze afval laten slingeren. Meld zwerfafval bij je gemeente via een app zoals “Fixi” of “MijnGemeente”. Of deel informatie over het belang van een schone omgeving op sociale media.
Heb je thuis spullen staan waar je vanaf wil maar heb jezelf geen vervoersmiddel of tijd om het naar een afvalverwerker te brengen? Plaats dan een aanvraag op onze website:
Wat is de grootste bron van zwerfvuil?
De grootste bron van zwerfafval in Nederland is plastic afval, vooral afkomstig van wegwerpverpakkingen. Waarschijnlijk is bij jouw thuis in de keuken ook een plastic verpakking iets wat je regelmatig in je handen hebt. Plastic is zo’n grote bron van zwerfafval omdat het veel wordt gebruikt in verpakkingen die niet altijd op de juiste manier worden weggegooid. Het blijft bovendien vaak jaren in het milieu liggen en breekt niet makkelijk af, wat de schade vergroot. De invoering van statiegeld op flesjes en blikjes heeft een positieve invloed gehad op het verminderen van deze vormen van zwerfafval maar helaas nog niet genoeg.
De oorzaak dat plastic vaak de grote boosdoener is als het gaat om zwerfafval komt doordat het een geniaal product is wat veel voordelen bied voor zoal de producenten als de consumenten. Maar deze voordelen dragen tegelijk bij aan het probleem rondom zwerfafval.
1. Lage kosten en efficiëntie,
Plastic is relatief goedkoop en kan snel in grote hoeveelheden worden geproduceerd. Het is ook makkelijk te verwerken in allerlei vormen en maten, wat het ideaal maakt voor verpakkingen en andere consumptiegoederen. Ook is plastic erg licht van gewicht wat transportkosten verlaagt en het product gemakkelijker maakt om te dragen.
2. Gemak voor consumenten,
Veel plastic producten zijn ontworpen voor eenmalig gebruik, zoals fastfoodverpakkingen, plastic flesjes, rietjes en tasjes. Dit biedt consumenten gemak, maar bevordert daarmee ook de wegwerpcultuur. We nemen het product mee, gebruiken het snel, en gooien het daarna weg. Door de cultuur van ‘gebruiken en weggooien’ ontstaat er een enorme hoeveelheid afval, waarbij plastic vaak niet op de juiste manier wordt weggegooid.
3. Onvoldoende recyclinginfrastructuur,
Gebrek aan faciliteiten en bewustzijn. Er is nog onvoldoende infrastructuur voor het recyclen. Er zijn inmiddels wel bedrijven die plastic recyclen en zij doen dit op verschillende manieren. Denk bijvoorbeeld aan statiegeldsystemen maar ook aan het nieuwe “chemisch recyclen” wat inhoud dat er olie teruggewonnen word uit plastic afval. Dit word dan pyrolyse olie genoemd. Vooral dit laatste staat nog in de kinderschoenen en is nog niet vergenoeg door ontwikkeld om een oplossing te kunnen zijn voor ons plastic probleem.
Ze zeggen wel eens “verandering begint bij jezelf”. Dat is in dit geval echt waar want als wij als consumenten de artikelen met plastic verpakkingen niet meer kopen en vermijden, dan stoppen de producenten om deze te maken.
